Illustrasjonsfoto av Stortingets tre hovedoppgaver: En lovbok, debatt mellom Erna Solberg og Jonas Gahr Støre og pengesedler. — Stortinget har tre hovudoppgåver: vedta lover, vedta statsbudsjettet og kontrollere regjeringa.
Foto: Stortinget/iStock

Stortingets tre hovudoppgåver

Kva gjer eigentleg Stortinget? Kort sagt har Stortinget tre hovudoppgåver. Les meir om dei her!

8.–10. VGS
Fordjupning
30 min
VGS
8.–10.

Vedta lover

Eit samfunn treng felles lover og reglar for å fungera. Éin av Stortingets hovudoppgåver er å bestemma kva lover som skal gjelda i Noreg.

En lovbok ligger på en pult, stortingssalen er synlig i bakgrunn. — Foto: Stortinget

I Grunnlovas paragraf 49 står det at Stortinget er Noregs lovgivande makt. På denne måten er folket, som har valt Stortinget, med på å bestemma lovene i landet. Det er eit viktig demokratisk prinsipp.

Kvifor blir lovene endra?

Stortinget kan både endra, fjerne eller leggja til nye lover. Til saman behandlar Stortinget rundt 100 lovendringar i året.

Mange knyter lover først og fremst til forbod, som fartsgrenser og aldersgrenser. Men lover kan også vera rettar me har. Eit døme på dette er retten til å gå på skule eller retten til hjelp viss du blir sjuk.

Debatt Bru og Vedum — Tina Bru frå Høgre og Trygve Slagsvold Vedum frå Senterpartiet har ofte ulike meiningar om kva som er dei beste politiske løysingane.
Foto: Stortinget

Samfunnet endrar seg heile tida, derfor er lovene i eit land aldri ferdig skrive. Nye moglegheiter og behov dukkar opp, som lovene må spegla.

Dessutan har partia ulike meiningar om kva som er dei beste løysingane for å skapa eit godt samfunn. Kva parti som har fleirtal i Stortinget, er derfor avgjerande for kva lovforslag som blir vedtekne.

Korleis jobbar Stortinget med lovforslag?

Dei fleste lovforslag kjem frå regjeringa, sjølv om også stortingsrepresentantar kan fremja eigne forslag. Alle lovforslag blir behandla av Stortinget, som vurderer, debatterer og til slutt stemmer over forslaga.

Først blir forslaget sendt til ein komité, som består av ei gruppe på mellom 11 og 20 representantar frå ulike parti. Det er nemleg ikkje sånn at alle på Stortinget jobbar med alle lovforslag.

Til saman er stortingsrepresentantane fordelte på 12 komitear. Desse har ansvar for ulike samfunnsområde.

Komiteane på Stortinget

Stortinget fordeler arbeidet på tolv komitear. Her er noko av det dei jobbar med:
Arbeids- og sosialkomiteen: arbeidspolitikk, pensjon og andre sosiale stønader
Energi- og miljøkomiteen: olje, energi, vassdrag og miljøvern
Familie- og kulturkomiteen: barn, ungdom, likestilling, forbrukarsaker, idrett, kyrkje og trus- og livssynssamfunn
Finanskomiteen: økonomi og finans, skattar og avgifter
Helse- og omsorgskomiteen: helsetenester, folkehelse, rusmiddelpolitikk og legemiddel
Justiskomiteen: politi, kriminalomsorg og beredskap
Kommunal- og forvaltningskomiteen: distriktspolitikk, innvandring, samiske spørsmål og andre nasjonale minoritetar
Kontroll- og konstitusjonskomiteen: kontrollsaker og grunnlovssaker
Næringskomiteen: industri, handel, skipsfart, landbruk, fiskeri og konkurranse- og prispolitikk
Transport- og kommunikasjonskomiteen: veg, jernbane, ferjer, post og elektronisk kommunikasjon
Utdannings- og forskingskomiteen: barnehagar, skule, høgare utdanning og forsking
Utanriks- og forsvarskomiteen: utanrikspolitiske forhold, forsvar og utviklingshjelp

Lovforslaga Stortinget jobbar med, blir sendte til den relevante komiteen. Til dømes vil eit lovforslag om leksefri skule bli sendt til utdannings- og forskingskomiteen.

Komiteen set seg inn i konsekvensane av lovforslaga dei jobbar med, og skriv ei tilråding til Stortinget om forslaget bør vedtakast eller ikkje.

For at ei lov skal bli vedteken, må minst halvparten av Stortinget stemme for forslaget.

Voteringspanel fra stortingssalen. Finger trykker på for-knappen. — Kvar pult i stortingssalen har to voteringsknappar: for og mot.
Foto: Stortinget

Kva skjer når ei lovendring er vedteken?

Når eit lovforslag får fleirtal, er det oppgåva til regjeringa å gjere lova gjeldande. I tråd med maktfordelingsprinsippet, blir regjeringa kalla den utøvande makta. Med dette siktar ein til at regjeringa skal utøve, eller gjennomføre, det Stortinget vedtek.

Men før regjeringa kan gjere det, må Kongen ha signert lovvedtaket. Kvar fredag klokka 11 møter regjeringa Kongen på Slottet. Det er i dette møtet Kongen godkjenner det Stortinget har bestemt.