Gå til innhold/innhald

Valet 2021

Stortingsbygningens fasade i portrettformat
Foto: Stortinget

Valet 2021

  • 8.–10. VGS
  • Tekst
  • Oppgåver
  • 45 min
  • VGS
  • 8.-10.

Lærerveiledning

Denne oversikten oppsummerer valgresultatet 2021, og inneholder oppgaver om forholdet mellom partiene i perioden 2021-25.

Om opplegget

Formålet med opplegget er å gi elever på ungdomstrinnet og videregående skole en oppsummering av valgresultatet fra 2021, og en beskrivelse av veien fra valg til regjeringsdannelse.

Opplegget består av:

  • En tekst om valgresultatet og regjeringsforhandlingene.
  • Oppgaver om de politiske konsekvensene av resultatet.

Forberedelser

Det er en fordel om elevene har grunnleggende forståelse av partiene, maktfordeling og Stortingets oppgaver før de løser oppgavene på denne siden.

Gjennomføring

Her er et forslag til hvordan opplegget kan gjennomføres i klasserommet:

  1. Bruk tid først på å lese teksten.
  2. Gjør oppgavene i grupper.
Kven vann? Kven tapte? Korleis blir styrt Noreg no? Stortingsvalet 2021 førte til maktskifte og ny mindretalsregjering i Noreg.
Erna Solberg i vandrehallen på valgnatt 2021
Foto: Stortinget
Jonas Gahr Støre i vandrehallen på valgnatt 2021
Foto: Stortinget

Maktforholdet mellom partia på Stortinget endra seg ved valet i 2021.

Dei borgarlege partia mista fleirtalet sitt, og Erna Solberg måtte gå av etter åtte år som statsminister.

Dermed var det opp til dei raudgrøne partia, med Jonas Gahr Støre i spissen, å danna ny regjering.

Valresultatet

Valget 2021 gav også ny rekord i talet på parti på Stortinget. Heile ti parti vart valde inn. I oversikta nedanfor kan du trykkja på kvart parti for å lesa meir om resultata deira:

Raudt

Raudt gjekk fram frå 1 til 8 representantar.

Raudt kom for første gong over sperregrensa i eit stortingsval, og fekk dermed ei mykje større stortingsgruppe enn dei har hatt tidlegare.

Til saman fekk dei 4,7 % av stemmene ved valet i 2021. Dei beste valdistrikta deira var Oslo, deira dårlegaste var Møre og Romsdal.

Rødts logo

SV

SV gjekk fram frå 11 til 13 representantar.

SV gjekk litt fram samanlikna med førre val, og sikra seg med dei 13 representantane sine ein god strategisk posisjon på Stortinget.

Til saman fekk dei 7,6 % av stemmene ved valet i 2021. Dei beste valdistrikta deira var Oslo, deira dårlegaste var Rogaland.

SVs logo

Arbeidarpartiet

Arbeidarpartiet gjekk tilbake frå 49 til 48 representantar.

Sjølv om Arbeidarpartiet gjekk litt tilbake samanlikna med førre val, vart dei det største partiet i landet. Ettersom dei andre raudgrøne partia gjorde det godt, vart det eit klart fleirtal til raudgrøn side på Stortinget.

Arbeidarpartiet fekk til saman 26,3 % av stemmene. Dei beste valdistrikta deira var Oppland, og det dårlegaste Møre og Romsdal.

Arbeiderpartiets logo

Senterpartiet

Senterpartiet gjekk fram frå 19 til 28 representantar.

Senterpartiets store framgang ved valet 2021 bidrog sterkt til å sikra raudgrønt fleirtal på Stortinget. Dermed var dei i ein god posisjon då regjeringsforhandlingane starta kort tid etter valet.

Til saman stemde 13,5 % på Senterpartiet. Dei beste valdistrikta deira var Sogn og Fjordane, medan det dårlegaste var Oslo.

Senterpartiets logo

MDG

MDG gjekk frå 1 til 3 representantar.

Sjølv om MDG gjekk fram, og gjorde sitt beste stortingsval nokosinne, var mange i partiet skuffa over at det ikkje gjekk endå betre. Partiet hadde gjort det godt på meiningsmålingar før valet, og låg an til å komma godt over sperregrensa på 4 %, men det heldt ikkje heilt inn på valdagen.

MDG fekk 3,9 % av stemmene ved valet. Dei gjorde det best i Oslo, og dårlegast i Nord-Trøndelag.

MDGs logo

Pasientfokus

Pasientfokus gjekk frå 0 til 1 representant.

Pasientfokus er eit litt annleis parti enn dei andre på Stortinget. Ved valet i 2021 stilte dei berre til val i Finnmark. Der fekk dei til gjengjeld fleire stemmer enn både Høgre og Frp, og vart dermed valt inn på Stortinget.

Til saman fekk Pasientfokus 0,2 % av stemmene i heile Noreg. I Finnmark fekk dei 12,7 %, noko som heldt til å vinna eit av Finnmarks mandat.

Pasientfokus' logo

KrF

KrF gjekk tilbake frå 8 til 3 representantar.

KrF fekk mindre enn 4 % oppslutning, og hamna dermed under sperregrense. Derfor fekk dei ei mykje mindre stortingsgruppe enn det dei hadde hatt før valet 2021.

Før valet sat KrF i regjering, men ettersom dei borgarlege partia mista fleirtalet, mista også KrF denne makta.

3,8 % stemde på KrF ved valet 2021. Dei beste valdistrikta deira Vest-Agder, medan dei dårlegaste var Hedmark og Oppland.

KrFs logo

Venstre

Venstre fekk 8 representantar, og gjekk verken fram eller tilbake.

Før valet 2021, sat Venstre i regjering saman med Høgre og KrF. Sjølv om Venstre beheldt dei 8 representantane sine etter valet, gjekk dei andre borgarlege partia tilbake. Dermed mista Venstre regjeringsmakta dei hadde hatt.

Til saman fekk Venstre 4,6 % oppslutning. Deira beste resultat kom i Oslo, medan dei dårlegaste valdistrikta deira var Finnmark.

Venstres logo

Høgre

Høgre gjekk tilbake frå 45 til 36 representantar.

Høgres tilbakegang ved valet 2021 førte til at dei borgarlege partia mista fleirtalet på Stortinget. Erna Solberg måtte dermed trekkja seg som statsminister.

20,4 % stemde på Høgre ved valet 2021. Dei beste valdistrikta deira var Akershus, det dårlegaste var Finnmark.

Høyres logo

FrP

Frp gjekk tilbake frå 27 til 21 representantar.

Før valet i 2021 var Frp med på å sikra borgarleg fleirtal på Stortinget. Det siste året før valet sat dei ikkje sjølv i regjering, men med støtte frå Frp kunne Erna Solberg vera statsminister.

Ettersom dei borgarlege partia mista makta etter valet, mista også Frp den strategiske rolla si som støtteparti for regjeringa.

Til saman stemde 11,6 % på Frp ved valet i 2021. Dei beste valdistrikta deira var Møre og Romsdal, deira dårlegaste var Oslo.

FrPs logo
Oversikt over partienes andel av de 169 representantene på Stortinget. Rødt: 8, SV: 13, Arbeiderpartiet: 48, Senterpartiet: 28, MDG: 3, Pasientfokus: 1, KrF: 3, Venstre: 8, Høyre: 36, FrP: 21.

Av 169 representantar på Stortinget, kjem 100 frå partia Arbeidarpartiet, Senterpartiet, SV, Raudt og MDG. Det er dette fleirtalet som gir grunnlaget for ei raudgrøn regjering i dag.

Sjølv om det er nærast utenkjeleg at alle desse fem partia skal sitja i regjering saman, hadde dei til felles at dei heller ville støtte Støre enn Solberg som statsminister etter valet 2021.

I Noreg blir regjeringa danna av det eller dei partia som har støtte frå flest i Stortinget. Dette blir kalla parlamentarisme. Dermed låg alt til rette for at Jonas Gahr Støre og Arbeidarpartiet skulle overta regjeringsmakta.


Kva siktar ein til med raudgrøne og borgarlege parti?

  • Det er vanleg å sortera partia på Stortinget blant dei raudgrøne eller borgarlege partia.
  • Dette gjer ein for å visa kva parti som sannsynlegvis vil støtta dei ulike regjeringsalternativa.
  • Til dei borgarlege partia blir rekna Høgre, Frp, Venstre og KrF.
  • Til dei raudgrøne partia blir rekna Arbeidarpartiet, Senterpartiet, SV og Raudt.
  • MDG omtaler seg sjølv ofte som eit blokkuavhengig parti. Før valet i 2021, sa dei likevel at dei føretrekte Støre framfor Solberg som statsminister.
Erna Solberg og Jonas Gahr Støre hilser på hverandre.
Erna Solberg (H) gratulerer Jonas Gahr Støre (Ap) med valsigeren.
Foto: Stortinget
Melby og Støre på valgnatt 2021.
Guri Melby (V) og Jonas Gahr Støre (Ap) på valnatta 2021.
Foto: Stortinget

Regjeringsforhandlingar

Sjølv om dei er det største partiet i landet, er Arbeidarpartiet langt unna å ha fleirtal i Stortinget åleine. Derfor ville Arbeidarpartiet finna nokon å samarbeida om regjeringsmakt med.

Det er to ting som avgjer kva parti som kan samarbeida i regjering:

  1. Storleik: Partia som skal samarbeida må ha mange nok representantar til at regjeringa kan få fleirtal for forslaga sine i Stortinget.
  2. Politikk: Kor samde er partia som skal samarbeida? Klarer dei i dei heile teke å foreslå og gjennomføra politikk som dei er samde om?
Lysbakken, Støre og Vedum har pressekonferanse
Foto: Mattis Sandblad/VG
Støre og Vedum ser til venstre.
Foto: Mattis Sandblad/VG

Dagen etter valet møttest Arbeidarpartiet, Senterpartiet og SV for å finna ut om dei kunne danna regjering. Til saman har dei tre partia fleirtal på Stortinget.

Men etter ei stund trekte SV seg frå forhandlingane. Dei var ikkje fornøgde med gjennomslaga dei ville fått i regjering. Særleg i miljøpolitikken var avstanden mellom dei tre partia for stor.

Dermed vart det opp til Arbeidarpartiet og Senterpartiet å danna ei mindretalsregjering.

Mindretallsregjering

En mindretallsregjering kan ikke være sikker på å få gjennomslag for sine politiske forslag. Den må forhandle med ett eller flere opposisjonspartier på Stortinget for å få flertall for sine ønsker.

Selv om SV ikke ble med i regjering, er det nettopp SV regjeringen forhandler med først. En mindretallsregjering må inngå kompromisser, og SV får dermed påvirket regjeringen uten å sitte i den selv.

Jonas Gahr Støre og Trygve Slagsvold Vedum kommer ut på slottsplassen.
Resultatet av valet 2021 vart ei mindretalsregjering med Arbeidarpartiet og Senterpartiet.
Foto: Stortinget
Kari Elisabeth Kaski og Trygve Slagsvold Vedum i debatt.
Regjeringa må dermed forhandla med SV og Kari Elisabeth Kaski i Stortinget for å få fleirtal.
Foto: Stortinget