Korleis blir ein regjering laga?

Nye regjeringar blir vanlegvis danna like etter eit val. Som til dømes i 2021, då Jonas Gahr Støre vart statsminister.

Det skjedde fordi dei raudgrøne partia fekk fleirtal i Stortinget, og fordi Arbeidarpartiet og Senterpartiet vart samde om kva slags politikk dei vil jobba for.

Parlamentarisme: Storleiken på partia i Stortinget avgjer

I Noreg har me parlamentarisme. Det betyr at storleiken på partia i Stortinget avgjer kva parti som kan sitja i regjering.

Først avgjer veljarane kor store partia blir på Stortinget. Dei partia som har størst høve til å få fleirtal for politikken sin i Stortinget, dannar regjering.

Det er dette som meiner ein med at "regjeringa kjem frå Stortinget".

I Noreg er det vanleg at fleire parti sit i regjering samtidig. Når fleire parti sit i regjering saman, blir det kalla ein «samarbeidsregjering» eller «koalisjonsregjering».

Forhandlingar mellom partia

Etter eit val går partia som vann raskt i gang med samtalar. Då finn dei ut om dei er «samde nok» til å danna regjering saman.

Nokre gonger har partia også snakka saman før valet, og veit ein del allereie om kva for nokre politiske saker dei er samde om.

Endringar i regjering utanom val

Det kan skje endringar i kva parti som sit i regjering midt i ein stortingsperiode òg. Det kan det vera fleire grunnar til.

Den vanlegaste årsaka er at lette parti anten trekkjer seg frå eit regjeringssamarbeid, eller går inn i regjering midt i ein stortingsperiode.

Det kan også skje at heile regjeringa trekkjer seg, eller at Stortinget avset ho. Regjeringa må nemleg ha tillit hos fleirtalet i Stortinget for å kunna styra. Dersom regjeringa mistar denne tilliten, kan Stortinget tvinga regjeringa til å gå av.

Kongens råd

I Grunnlova blir kalla regjeringa «Kongens råd». Kongen ber den statsministerkandidaten som har størst høve til å danna regjering etter eit val, om å gjera nettopp det.

Når regjeringa er danna blir den presentert for folket på Slottsplassen utanfor Slottet.

Kongens personlege meining er ikkje avgjerande for kven han spør om å danna regjering. Det er folket som avgjer storleiken på partia i Stortinget, og dermed kva parti som har høve til å danna regjering.