Korleis blir ei regjering laga?

Nye regjeringar blir vanlegvis danna like etter eit val. Kort sagt kan vegen frå stortingsval til ei regjering blir danna samanfattast med tre steig:

Stortingsperioden 2025-29

Etter valet i 2025, beheldt Arbeidarpartiet posisjonen som regjeringsparti. Jonas Gahr Støre vart attvald som statsminister.

Det vart han fordi dei raudgrøne partia fekk fleirtal i Stortinget, medan dei borgarlege tapte. Alle dei raudgrøne partia hadde før valet sagt at dei helst ville ha Jonas som statsminister.

Sjølv om Arbeidarpartiet sit i regjering, er dei langt unna å ha fleirtal i Stortinget åleine. Regjeringa er avhengig av å forhandle og bli samd med fleire andre parti for å få fleirtal for dei politiske ønska sine.

Er det alltid best å sitje i regjering?

Den viktigaste jobben til regjeringa er å foreslå politikk for Stortinget, og gjennomføre den politikken som Stortinget vedtek. Derfor ligg det enormt mykje makt i å sitje i regjering.

Sit eit parti åleine i regjering, kan det foreslå akkurat den politikken dei ønskjer. På den måten, blir det veldig synleg for veljarane kva partiet meiner om ulike saker.

Når fleire parti samarbeider i regjering, må dei først bli samde seg imellom. Det er ikkje alltid lett. Faktisk har det skjedd fleire gonger at parti har trekt seg frå eit regjeringssamarbeid, fordi dei meinte at dei får for lite igjen for å sitje i regjering.

Førre gong det skjedde var i januar 2025. Då trekte Senterpartiet seg frå regjeringssamarbeidet med Arbeidarpartiet.

Heilt konkret var Arbeidarpartiet og Senterpartiet usamde i om Noreg skulle innføre nye EU-reglar. Desse handlar mellom anna om at meir av den energien vi bruker skal vere fornybar og at vi generelt skal bruke mindre straum.

Brotet mellom Arbeidarpartiet og Senterpartiet er ikkje unikt. Det skjedde også i 2020. Den gongen var det Frp som trekte seg frå regjeringa dei sat i saman med Høgre, Venstre og Kristeleg Folkeparti.

I Noreg blir det ikkje eit nytt val sjølv om eit parti trekkjer seg frå regjering. Styrkeforholdet mellom partia vil vere det same heilt til neste planlagde val.

Kan heile regjeringa gå av?

Det kan også skje at heile regjeringa trekkjer seg, eller at Stortinget avset ho. Regjeringa må nemleg ha tillit hos fleirtalet i Stortinget for å kunne styre.

Dersom regjeringa mistar denne tilliten, kan Stortinget tvinge regjeringa til å gå av. Sist det skjedde var i 1963, så det er med andre ord ganske sjeldan.

Når ei regjering går av utanom val, må det dannast ei ny regjering. Den nye regjeringa må dannast med utgangspunkt i det same styrkeforholdet mellom partia på Stortinget. 

Dette heng saman med parlamentarisme: regjeringa blir danna med utgangspunkt i kven som har mest makt på Stortinget.