For å forstå kvifor 1814 vart som det vart, må me spola endå nokre år tilbake i tid og zooma litt ut.
På byrjinga av 1800-talet gjekk føre seg ein storkrig i Europa, som har fått namn etter ein kjent fransk general: Napoleonskrigene.
Napoleons felttog over Europa utløyste ei kjede av hendingar, som fleire år seinare sørgde for at Noreg fekk ei grunnlov og at Stortinget vart etablerte.
I august 1807 segla 400 britiske skip, med til saman 29.000 soldatar, inn mot København. Med seg hadde dei våpen, bombar og eit ultimatum til den danske kongen: Bli med oss i kampen mot Napoleon, elles bombar me!
Storbritannia hadde kriga mot Frankrike og Napoleon i 14 år. Napoleon kontrollerte store delar av fastlands-Europa. No frykta britane at han også skulle få grep om Austersjøen.
Noreg var ikkje sjølvstendig på denne tida, men veslebror i unionen med Danmark. Saman var me ein av Europas største sjøfartsnasjonar.
Danmark-Noregs geografiske plassering, som ein slags inngangsport til Austersjøen, gjorde at britane ønskte å ha den danske kongen på laget sitt.
Danmark-Noreg ønskte å vera nøytrale i napoleonskrigene, men vart no sett i ein umogleg posisjon. Storbritannia kravde at Danmark-Noreg skulle bli med i alliansen deira, dersom dei ville unngå bombing og handelsblokade.
Dersom kravet til dei aksepterte britane, var det sannsynleg at franske troppar ville angripa. Dei stod utplassert i Nord-Tyskland, like sør for Danmark.
Éin av dei som leidde dei franske troppane i Nord-Tyskland, var mannen som seinare skulle bli svensk-norsk konge, Jean Baptiste Bernadotte – betre kjent som Karl Johan.
Den dansk-norske kongen, Christian 7., var gammal og sjuk. Son hans, Frederik 6., var derfor ein slags vikar for far sin på denne tida.
Frederik 6. skjønte kva for nokre store konsekvensane det kunne få. Likevel gjorde han eit siste forsøk på å halda oppe nøytraliteten og avviste det britiske kravet.
Britane svarte med eit angrep som brann ned store delar av København. Mellom 2000-3000 menneske mista livet. Alle dansk-norske krigsskip vart tekne eller senka av britane, og sjøfarten mellom Danmark og Noreg vart blokkert.
31. oktober 1807 inngjekk Frederik 6. ein allianse med Napoleon. Storbritannia svarte med å erklæra krig mot Danmark-Noreg. Denne krigen skulle bli langvarig og katastrofal, særleg for Noreg.
I heile sju år leid Noreg under den britiske handelsblokaden. Noreg hadde vore heilt avhengig av å importera korn og andre varer frå Danmark. Når det ikkje lenger var mogleg, vart det hungersnød i Noreg.
Forholda vart ikkje betre då Frederik 6. også gjekk til krig mot Sverige i 1808. For Noreg betydde det endå færre høve til å skaffa korn og andre nødvendige varer. For Sverige kom napoleonskrigene på toppen av ein allereie kaotisk periode.
Svensk politikk på byrjinga av 1800-talet var som eit falleferdig IKEA-møbel utan bruksrettleiing. Ingen skjønte heilt korleis dei skulle skru det saman.
Sverige hadde vore ei europeisk stormakt, men tapte krig etter krig gjennom heile 1700-talet. Det toppa seg i 1809, då dei måtte gi frå seg kontrollen over Finland til Russland.
Den svenske kongen vart kasta ut av landet etter eit statskupp. Den nye kongen adopterte ein 47 år gammal franskmann, og gjorde han til tronarvingen sin.
Etter tapet av Finland til Russland var stemninga så dårleg i Sverige at mange frykta borgarkrig.
Mange embetsmenn og offiserar var forbante på Kong Gustav 4. Adolf, som dei meinte hadde ført ein heilt elendig utanrikspolitikk. Løysinga vart å arrestera kongen og kasta han ut av landet.
5. juni 1809 vart Karl 13. utnemnde til ny konge i Sverige. Han var onkelen til den avsette kongen, men hadde ikkje eigne barn sjølv om han var over 60 år gammal.
For å sikra både fred og stabilitet, måtte svenskane finna ein tronarving. Valet fall på den danske prinsen Carl August.
Men gleda over å ha ein ny konge og kronprins på plass, vart kortvarig. Etter berre eit halvt år, rammes Karl 13. av slag. Og som om ikkje det var nok, ramlar Carl August av hesten sin og døyr i mai 1810.
Dermed stod Sverige igjen med ein konge som var ute av stand til å fungera som konge, og utan nokon tronarving til å ta over.
Då Carl August døydde, måtte svenskane igjen sjå seg om etter ein kronprins. Valet fall eigentleg på Carl Augusts bror, Frederik Christian.
Sverige sende tre diplomatar til Frankrike for å informera Napoleon om dette valet. Napoleon nikka velvillig, og alt verka å vera i orden.
Men éin av dei svenske diplomatane, Carl Otto Mörner, hadde andre planar. Etter å ha vore hos Napoleon, drog han vidare til ein landstad utanfor Paris. Der besøkte han den franske generalen Jean Baptiste Bernadotte.
Bernadotte hadde i mange år vore ein av Napoleons mest fortrudde generalar. Men på grunn av militær usemje hadde dei hamna på kant med kvarandre.
Blant dei med politisk makt i det svenske samfunnet, var det fleire som såg på Frederik Christian som eit svakt og uerfare militær leier. Dei ønskte heller ein kronprins med militær slagkraft, som kanskje kunne vinna tilbake Finland etter det svidande nederlaget mot Russland.
I Carl Otto Mörners auge, var Jean Baptiste Bernadotte ein slik kandidat. Utan å ha klarert det med den svenske regjeringa, spurta han Bernadotte om han ville komma til Sverige og bli kronprinsen i landet.
Jean Baptiste Bernadotte takka etter kvart ja, sjølv om det innebar eit endeleg brot med sin tidlegare sjef, Napoleon.
Då han kom tilbake til Sverige, vart Carl Otto Mörner arrestert på grunn av den illojale åtferda si. Men ideen om å få Jean Baptiste Bernadotte som kronprins fekk etter kvart brei støtte blant dei med makt i Sverige.
Hausten 1810 vart Jean Baptiste Bernadotte vald til svensk kronprins, og han skifta namn til Karl Johan.
I Sverige antok ein at Karl Johans nære forhold til Napoleon skulle sørgja for fransk støtte i kampen om å vinna tilbake Finland.
Men Karl Johan ville det annleis. Kort tid etter at han vart kronprins, avfeia han ønsket til borgarskapet om Finland. I staden retta han blikket mot Noreg.
Samtidig planla Napoleon sitt fatale felttog mot Russland. Det skulle bli skjebnesvangert for Frankrike, og samtidig gjera Noreg til ei brikke i eit europeisk stormaktsspel.
Napoleons felttog mot Russland vart ein katastrofe. Våren 1812 var Napoleon pressa. På slagmarka i Spania slost han mot britane, og han måtte bruka sine beste menn der.
Likevel var han optimistisk med tanke på krigen mot Russland. Han mobiliserte ein hær på 600.000 soldatar, som drog av garde mot Moskva.
Allereie på vegen til Moskva leid hæren store tap. Men det var først då vinteren kom, at det vart verkeleg ille.
Ein cocktail av kulde, sjukdom, svolt og russiske angrep tok livet av dei aller fleste av Napoleons soldatar. Berre ein stad mellom 10.000-20.000 kom tilbake. Overtaket Napoleon hadde hatt tidlegare i krigen, var tapt.
For Storbritannia verka det no mogleg å få sett ein endeleg stoppar for Napoleon. Den franske keisaren var svekt, britane hadde Russland på si side, og dessutan hadde Sverige fått ein ny kronprins som verka interessert i å gjera ein real hestehandel.
Karl Johan var villig til å bruka den svenske hæren i kampen mot Napoleon, dersom England, Russland, Austerrike og Preussen (i dagens Tyskland) støtta ønsket hans om å få Noreg i krigsbytte frå Danmark.
Den danske kongen var ein av få allierte Napoleon hadde igjen. Sjølv ønskte han å behalda Noreg, men vart tvinga til å sjå på maktspelet om Noreg frå sidelinja. Sjølv om han prøvde, klarte han ikkje å komma seg ut av alliansen med Frankrike.
I løpet av fire blodige dagar i oktober 1813, vart Napoleons og Noregs lagnad avgjort. Til saman stilte ein halv million soldatar opp på slagmarka utanfor Leipzig aust i Tyskland.
Napoleons hær var i klart undertal, og tapte mot ein allianse beståande av Austerrike, Preussen, Russland og Sverige.
Etter slaga ved Leipzig så Karl Johan sitt snitt til å sikra seg det krigsbyttet han hadde ønskt seg heile tida: Noreg.
Han drog nordover, til Kiel, som på denne tida er del av Danmark. Det danske forsvaret har ingenting å stilla opp med. Sverige og Danmark byrjar fredssamtalane kort tid etterpå.
14. januar 1814 blir Kieltraktaten underteikna av både Sverige og Danmark. Avtalen er for det første ein fredsavtale mellom desse, men også ein avtale der Danmark avstår Noreg til Sverige.
Sveriges allierte, det vil seia Storbritannia, Russland, Austerrike og Preussen, anerkjenner alle vilkåra i Kieltraktaten. Dermed verkar det uunngåeleg at Noreg blir svensk.
Men i staden for å reisa heim til Stockholm for å feira freden og ta kontroll over Noreg, dreg Karl Johan og dei svenske soldatane sørover igjen. Dei må fullføra krigen mot Napoleon.
Denne forpliktinga overfor Storbritannia, kjem til å heimsøkja Karl Johan. For i Noreg maner ein dansk kronprins til norsk sjølvstendekamp.
Denne artikkelen er ein del av ein læringssti om Grunnlova og 1814. Trykk på knappen over for å gå til startsida.