Oppgåve: Kven var kven?

Frederik 6. vart konge over Danmark-Noreg i 1808. Då var han 40 år gammal, men hadde eigentleg fungert som konge i mange år allereie.

Faren til Frederik, Christian 7., lei av schizofreni og han brukte meir tid på å drikka og slåst med dørvakter enn å styra landet. I 1770 tilsette han Johann Friedrich Struensee som både lege og næraste politiske rådgivar. Det kom han til å angra på.

Mora til Frederik, Caroline Mathilde, innleidde eit forhold til Struensee som varte i fleire år. Då forholdet vart avslørte, vart Struensee avretta, medan Caroline Mathilde vart utvist frå landet. Frederik, som då var fire år gammal, så aldri mor si igjen.

I 1784, då han var 16 år gammal, deltok Frederik i eit statskupp der kuppmakarane fekk kasta mannen som fungerte som regjeringssjef.

Frederik overtok i praksis som regent etter dette, og vart ein populær mann i Danmark. Mellom anna innførte han lover som gav mange bønder betre rettar og økonomi. Han var oppteken av moderne idear, og forbaud slavehandel.

Under napoleonskrigene fekk Frederik store politiske utfordringar. Han vart tvinga til å inngå ein allianse med Frankrike, og måtte gå til krig mot både Storbritannia og Sverige.

I 1814 måtte Frederik 6. avstå Noreg til Sverige. Han vart dermed Danmark-Noregs siste unionskonge.

Jean-Baptiste Bernadotte vart fødd i Sør-Frankrike i 1763. Då han var 17 år, drog han heimanfrå for å bli soldat.

I tida etter den franske revolusjonen i 1789, steg Bernadotte raskt i gradene. Han hadde eit godt forhold til Napoleon og vart utnemnt til både fyrste og marskalk, som var den høgaste tittelen ein kunne få i den franske hæren.

Men etter kvart kjølna vennskapen mellom Bernadotte og Napoleon. Under eit slag i 1809 utfordra Bernadotte Napoleons strategi. Etter det vart han ikkje fortrudd viktige militære roller lenger.

Privat var Bernadotte og Napoleon likevel knytt saman til kvarandre. Bernadotte var gift med Désirée. Ho hadde vore forlova med sjølvaste Napoleon, men han dumpa henne til fordel for den framtidige kona si Joséphine.

Søstera til Désirée var samtidig gift med broren til Napoleon. Dermed var Bonaparte og Napoleon knytt til kvarandre gjennom familieband, og dei vart tvinga til å tolerera kvarandre.

Då Bonaparte fekk tilbod om å bli kronprins i Sverige, så kanskje både han og Napoleon det som ei løysing dei kunne leva med. Napoleon vart kvitt den brysame Bernadotte, og Bernadotte fekk igjen leia store militære styrkar i krig.

Han tok namnet Karl Johan, men bortsett frå det var det lite svensk ved han. Han lærte seg aldri språket, og kona Désirée hata Sverige. Ho synest Sverige var kaldt og folka uvennlege. Etter berre eit halvt år i Stockholm forlét ho Karl Johan og son deira, og flytta tilbake til Paris.

Det er ikkje så lett å forklara Christian Frederiks relasjon til den danske kongen og trona, men her er eit forsøk:

På papiret var Christian Frederik son av Frederik, som var broren til Christian (han kongen som var schizofren). Men i røyndommen var faren til Christian Frederik ein annan mann som heitte Frederik, nemleg Frederik von Blücher, som hadde eit forhold til Christian Frederiks mor, Sophie Frederikke.

Dermed var Christian Frederik ein slags halvfetter av Frederik 6. (som var son av Christian 7.). Christian Frederik vart kronprins fordi Frederik 6. ikkje hadde nokon ektefødde søner som voks opp.

I 1813 vart Christian Frederik sendt til Noreg. Der skulle han vera stattholder, som betydde at han styrte Noreg på vegner av kongen. I Noreg vart han populær, særleg fordi han heldt så mange festar.

Frå Europas utkant følgde både Christian Frederik og andre i Noreg med på napoleonskrigene som gjekk mot slutten. Då Frederik 6. gav bort Noreg til Sverige som eit krigsbytte, var det mange i Noreg som heller ville bli sjølvstendige framfor å dyttast inn i ein ny union.

Christian Frederik utnytta dette, og tok initiativ til det som skulle bli riksforsamlinga på Eidsvoll.

Planen hans var klar: Dersom nordmennene fekk si eiga grunnlov og valde han til konge, kunne han gjenforeina Danmark og Noreg når han ein gong i framtida vart konge over Danmark òg.

Men slik gjekk det ikkje. Etter ein kort krig mot Sverige sommaren 1814, reiste han heim til København. I 1839 vart han konge i Danmark, og var det til han døde i 1848

12. mars 1814 steig Carsten Anker i land i England. Den 67 år gamle forretningsmannen hadde fått i oppdrag å reisa til London for å "tala Noregs sak".

Carsten Anker var ein stor tilhengjar av norsk sjølvstende, og ønskte Christian Frederik som konge. Ekspedisjonen til England gjekk samtidig føre seg med at riksforsamlinga vart samde om ei grunnlov, i Carsten Ankers heim på Eidsvoll.

Sjølv fekk han ikkje delteke på Eidsvoll, på grunn av oppdraget Christian Frederik hadde gitt han: «Overtyd engelskmennene om at Karl Johan er ein upåliteleg type, og at eg bør bli norsk konge i staden!»

Det første Carsten Anker gjorde då han kom til England, var å kjøpa tonnevis med korn som skulle sendast til Noreg. Men planen mislykkast. På grunn av krigen fekk ikkje britiske skip lov av styresmaktene til å segla til Noreg med korn.

Dessutan blir Carsten Anker arrestert. På grunn av økonomiske sanksjonar mot norske og danske borgarar, hamnar han i gjeldsfengsel. Etter kvart blir han sett fri, men får ikkje lov til å forlata Storbritannia.

Når han først blir tvinga til å bli i London, utnyttar han tida godt. Han har mange møte med britiske politikarar, og Noreg-saka blir tema i fleire debattar i det britiske parlamentet.

Konklusjonen blir likevel ikkje endra: Britane er bunde av avtalen med Sverige og Karl Johan, og vil ikkje støtta norsk sjølvstende.

Omsider får Carsten Anker reisa heim. Om ikkje anna, oppnådde han at Noregs sak vart betre kjent blant både politikarar og folk flest i Storbritannia.

Christian Magnus Falsen vart fødd i Noreg, av norsk mor og dansk far. Då han var ni, flytta han og faren til Danmark, der han utdanna seg til jurist. Han flytta tilbake til Noreg, men oppheldt seg i København då britane bomba byen i 1807.

Medan Falsen studerte i København, vart han interessert i ideane om demokrati, ytringsfridom og avskaffing av adel. Interessa for desse tankane hadde han til felles med mange han seinare møtte på Eidsvoll i 1814.

Då han kom til Eidsvoll 10. april 1814, hadde Falsen med seg eit ferdig utkast til grunnlov, som han hadde skrive saman med Johan Gunder Adler.

Det var fleire som hadde med seg utkast, men utkastet til Falsen og Adler blir rekna for å vera det næraste til det som vart vedteke.

Falsen ønskte norsk sjølvstende basert på ideane til opplysingstida, i alle fall nokre av dei. Til dømes ønskte han ein langt meir avgrensa stemmerett enn det som vart vedteke.

På Eidsvoll var Falsen ein av dei mest aktive. Dette, kombinert med at han hadde med seg eit godt utkast, har gitt han kallenamnet «Far i grunnlova» i norsk historie.

Innsatsen på Eidsvoll vart høgdepunktet i Falsens karriere. Han sat på Stortinget nokre år, men kom på kant med dei fleste. Både fordi dei politiske haldningane hans var vanskeleg å bli klok på, og fordi han var krevjande å samarbeida med. Han døydde berre 47 år gammal. Utsliten og bitter.

Grev Herman Wedel Jarlsberg hadde konflikten mellom tradisjonar og opplysingstid i blodet. Faren var ein streng og konservativ mann, som hata moderne idear som demokrati og ytringsfridom. Mora var liberal, og likte desse tankane.

Striden mellom foreldra vart etter kvart så betent at faren banka opp både mora og barna. Herman sympatiserte med mora, og vart som henne ein stor tilhengjar av ideane til opplysingstida.

Herman Wedel Jarlsberg skjønte tidleg kva veg det kom til å gå for Noreg. Allereie i mars 1813 tok han imot svenske agentar som Karl Johan sende for å lodda stemninga for ein union mellom Sverige og Noreg.

Men plottet vart avslørt. Danskane hadde utplassert spionane sine blant embetsmennene i Noreg, som rapporterte til kongen om planane. Me veit ikkje sikkert, men mange trur at Falsen var ein av desse spionane.

Nettopp Falsen vart Wedel Jarlsbergs store rival på Eidsvoll. Dei representerte kvar sin allianse: Falsen ønskte norsk sjølvstende, medan Wedel Jarlsberg var positiv til ein union med Sverige.

Den politiske karrieren hans heldt fram i fleire år etter Riksforsamlingen på Eidsvoll. I november 1814 vart han Noregs første finansminister.

Økonomien til staten var elendig etter krigane mot Storbritannia og Sverige. Som finansminister var det Wedel Jarlsbergs ansvar å få orden på norsk økonomi. Fleire av forsøka hans mislykkast, og gjelda berre voks.

Opposisjonen på Stortinget vart sure, og kravde at Wedel Jarlsberg skulle dekkja underskotet til staten av eiga lomme. Etter fleire rettssaker vart han til slutt frikjende, men skuldingane mot han bidrog til at han vart lei av å sitja i regjering.

I 1821 kom han dessutan på kant med kongen, og han gjekk av som statsråd året etter.

Dei som var aller mest skuffa over at Noreg ikkje vart sjølvstendig i 1814, trong ein syndebukk. Ein dei kunne peika på og seia: «Det var hans feil! Ta han!» Valet fall på Frederik Gottschalk Haxthausen.

Haxthausen var general i Christian Frederiks hær som kjempa mot svenskane sommaren 1814. Han hadde ansvaret for å halda Christian Frederik orientert om kor mykje våpen og anna utstyr dei norske styrkane hadde igjen.

Rapportene Haxthausen gav til Christian Frederik, var dystre. Så dystre at Christian Frederik gav opp krigen og reiste heim til København.

I ettertid påstod fleire at Haxthausen hadde vorte bestukken av svenske agentar, og overdreiv kor dårleg det stod til med dei norske styrkane.

19. august samla ein mobb seg utanfor bustaden hans på Lille Frogner. Dei kylte steinar mot vindauga, medan dei ropte at Haxthausen skulle hengast.

Til slutt vart dei forsikra om at Haxthausen ville bli fråteke sine posisjonar og stillast for riksrett.

Christian Frederik hadde forlate Noreg og kunne ikkje stillast til ansvar for utfallet av krigen. Derfor vart Haxthausen, og ei handfull andre, blinka ut som syndebukkar. Haxthausen vart til slutt frifunne for forræderi, men vart likevel dømt til å betala ein stor sum i erstatning.

Sjølv om den politiske karrieren hans berre varte i fire år, er det få som har sett like djupe spor etter seg i norsk politikk som Wilhelm F.K. Christie.

Han voks opp i Bergen og studerte i København. I København lærte han seg tysk, fransk, engelsk og italiensk, og vart opptekne av opplysingstida idear.

Denne interessa tok han med seg heim, der han jobba som embetsmann i tida før han vart vald til å representera Bergen på Eidsvoll.

Christie hadde ikkje noka politisk erfaring. Han var først og fremst god til å organisera ting, og vart valt til sekretær på Eidsvoll. I debattane var han ganske stille, sjølv om han kom frå Bergen. Det han verkeleg blir hugsa for, var det han gjorde på hausten 1814.

Etter at den korte krigen mellom Noreg og Sverige var over i august, byrja forhandlingane med Sverige. Christie vart valt til å leia desse frå norsk side.

Christies store frykt var at den svenske kongen skulle bli for mektig. I tråd med ideala til opplysingstida meinte han at statsmaktene måtte byggja på prinsippet om folkesuverenitet, ikkje einevelde.

Grunnlova la vekt på maktfordeling, og avgrensa makta til kongen. Derfor vart Christies strategi å sikra Grunnlova først, og deretter velja konge. Ikkje omvendt.

Avtalen om våpenkvile mellom Sverige og Noreg var skjør. Karl Johans soldatar stod klare til nye angrep dersom Stortinget ikkje vart samde om ein versjon tilpassa ein union med Sverige. 

Christie leidde Storinget gjennom paragraf for paragraf, og til slutt vart Grunnlova og unionen vedteke på ein måte som både Noreg og Sverige kunne leva med. Takka vera Christies innsats vart store delar av 17. mai-grunnlova behalde.