Skoleelever stemmer ved skolevalg. — På dei fleste vidaregåande skular blir det arrangert skuleval før både lokalval og stortingsval. Her frå Foss vgs. i Oslo.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Bør 16-åringar få stemma?

11. september 2023 var det lokalval. Det kan ha vore eit av dei siste lokalvala der 16- og 17-åringar ikkje fekk delta.

8.–10. VGS
Tekst
Oppgåve
45 min
VGS
8.-10.

Stortinget har fleire gonger debattert om stemmerettsalderen skal senkast til 16 år, både ved stortingsval og lokalval.

Første gong var i 2002, førebels siste gong var i 2022. Då stemde eit knapt fleirtal mot å senka stemmerettsalderen ved lokalval.

Sjå samandrag av debatten om stemmerett for 16-åringar frå juni 2022.

Politikk angår også ungdom

Ein som meiner det er på tide at Noreg innfører stemmerett for 16-åringar, er Ingvild Wetrhus Thorsvik frå Venstre. Ho var éin av dei som stod bak forslaget då Stortinget debatterte det sist.

Ho meiner det vil vera ei utviding av demokratiet å senka stemmerettsalderen til 16 år.

Stortingsrepresentant Ingvild Thorsvik — Ingvild Wetrhus Thorsvik (V) var éin av dei som stod bak forslaget då Stortinget stemde over stemmerett for 16-åringar i 2022.
Foto: Baard Salvesen/Venstre

- 16-åringar kan påverkast i aller høgaste grad av dei avgjerdene som blir tekne både i kommunestyre og på Stortinget. Då må dei også få bruka stemma si, seier ho.

Thorsvik meiner det er mange politiske saker som unge er meir ramma av enn eldre:

- Avgjerdene til politikarane får store konsekvensar for unge. Kva politikarane bestemmer no i klima- og miljøsaker, må dei yngre generasjonane leva med konsekvensane av i framtida. I mange saker som er aktuelle her og no, kjenner 16-åringane problemstillingane nærare på kroppen enn eldre generasjonar, seier ho.

I verda

Det vanlegaste i verda er at ein får stemmerett det året ein fyller 18. Slik er det til dømes i alle dei nordiske landa.

Nokre land i verda har likevel senka stemmerettsalderen til 16 år, mellom anna Brasil, Argentina og Cuba.

I Europa er det også fleire land som har lågare stemmerettsalder, anten ved nasjonale val eller lokalval:

Europakart hvor land med stemmerettsalder lavere enn 18 år er markert. Skottland: 16 år til det skotske parlamentet og i lokalvalg. Wales: 16 år til det walisiske parlamentet og i lokalvalg. Tyskland: 16 år ved lokalvalg i 7 av 16 delstater. Sveits: 16 år ved lokalvalg i én av 23 kantoner. Estland: 16 år ved lokalvalg. Østerrike: 16 år. Malta: 16 år. Hellas: 17 år. — Europeiske land med lågare stemmerettsalder enn 18 år.
Illustrasjon: Stortinget

Lista over land der 16- og 17-åringar har stemmerett kan bli lengre dei neste ti åra.

Særleg er det nettopp klimaendringane som har utløyst debatt om dette fleire stader. Mange meiner at også yngre veljarar bør få påverka miljøpolitikken gjennom å delta i val.

Samtidig meiner mange at 16- og 17-åringar ikkje er modne nok til å stemma, og ikkje har god nok innsikt i mange av dei politiske sakene som er viktige i eit val.

I ei rekkje land, som Sverige, Italia, Spania og Frankrike har forslag om å senka stemmerettsalderen nyleg vorte nedstemt i parlamentet, akkurat som i Noreg.

Oppgåver

1. Sjå utdraget frå debatten i Stortinget om stemmerett for 16-åringar over. Kva argument blir brukte for og mot forslaget? 2. Klima- og miljøpolitikk blir ofte trekt fram som ei sak som vil påverka unges liv i større grad enn eldre. Kan du komma på fleire saker som gjeld 16- og 17-åringar meir enn vaksne? 3. I løpet av 2000-talet har 16- og 17-åringar fått stemmerett i fleire land i verda, både i lokalval og i nasjonale val. Bør det skje også i Noreg? Anten lokalt, nasjonalt eller begge deler? Diskutér i klassen.